Մարտիրոս Սարյան. 20-րդ դարի գույնի երևելի վարպետներից, մեծ նկարիչներից մեկը

, , , , . 5/25/2015 02:28:00 pm
Մարտիրոս Սարյանը ծնվել է 1880 թվականի փետրվարի 29 – ին Ռուսաստանում, Դոն գետի ափին գտնվող հայկական Նոր Նախիջևան քաղաքում (այժմ` Դոնի Ռոստովի շրջան): Սարյանի նախնիները այստեղ էին վերաբնակվել միջնադարյան Հայաստանի մայրաքաղաք Անիից: Գաղթի հետևանքով անեցի հայերի մի մասը բնակություն էր հաստատել Ղրիմում: 18 – րդ դարի վերջին Եկատերինա Երկրորդ իշխանուհու հրամանով նրանք վերաբնակվել էին Ռուսաստանի մերձազովյան տափաստաններում: 

1895 թվականին Սարյանը ավարտեց Նոր Նախիջևանի քաղաքային հայ-ռուսական հանրակրթական ուսումնարանը: Արդեն դպրոցական տարիներին նրա նկարչական հաջողությունները խրախուսվել էին գովասանագրերով: Դպրոցն ավարտելուց հետո Մարտիրոսը աշխատանքի է ընդունվում փոստային գրասենյակ: Այստեղ ազատ ժամերին նա ամսագրերից պատկերներ էր վերանկարում և գրասենյակ եկող հետաքրքիր մարդկանց ճեպանկարներ էր անում: Սարյանի ավագ եղբայր Հովհաննեսը, քաջալերելով Մարտիրոսի հետաքրքրությունը, նրան ծանոթացնում է իր բարեկամ նկարիչ, Մոսկվայի գեղանկարչության, քանդակագործության և ճարտարապետության ուսումնարանի շրջանավարտ Ա. Արծաթբանյանի հետ: Գնահատելով պատանու բնատուր օժտվածությունը՝ Արծաթբանյանը Մարտիրոսին պատրաստում է ընդունելության քննությունների: 

1910-ական թվականների առաջին կեսերին Սարյանը համարձակ նորարար էր: Նա վարպետորեն զուգակցեց Արևելքի գեղանկարչական ավանդները 20-րդ դարի եվրոպական արվեստի նոր միտումների հետ: Սարյանը ճանաչում ստացավ Ռուսաստանում:
Նրա նկարները ձեռք բերեց Տրետյակովյան հայտնի պատկերասրահը, մի քանիսն էլ ցուցադրվեցին Եվրոպայում:

1921 թվականին Սարյանը բնակություն հաստատեց Հայաստանում, նպատակադրվելով իր արվեստը նվիրաբերել հարազատ ժողովրդի վերածնման գործին: Եվ չնայած խորհրդային երկրի գաղափարախոսությունը որոշակի դժվարություններ էր առաջացնում ստեղծագործության ազատ զարգացման համար Սարյանը հավատարիմ էր մնում իր ոճի սկզբունքներին, իր աշխարհընկալմանը:
Նախկինում մշակված նրա տեխնիկական միջոցները և արտահայտչական ձևերը հարստացան նոր բովանդակությամբ:

Հայ նոր գեղանկարչության հիմնադիր Սարյանն իր ստեղծագործություններում հաստատում է հավերժական, համամարդկային արժեքներ, ստեղծելով` բարձրարվեստ գործեր: Սրանում է նրա ժառանգության համաշխարհային նշանակությունը: 
«Գույնը - իրական հրաշք է, - ասում էր նկարիչը: - Արևի լույսի զուգակցմամբ այն ստեղծում է ձևի ներքին բովանդակությունը, արտահայտում տիեզերային կեցության էությունը»: 

Վառ, հագեցած գույներով ստեղծված Սարյանի կտավները զարգացնում են գեղագիտական նոր ընկալում, հնարավորություն տալով հասկանալ, որ արվեստը լոկ իրականության նմանակումը չէ` այն պահանջում է երևակայության և վերացարկման ազատություն:
Միևնույն ժամանակ նկարիչն իր ստեղծագործություններում պահպանում է բնության պարզ ձևերը: Սարյանը միշտ բնությունը համարում էր իր միակ ուսուցիչը: 

Մարտիրոս Սարյանը վախճանվեց 92 տարեկան հասակում, 1972 թվականի մայիսի 5-ին: