Դուդուկ կամ ծիրանի փող

, , , . 4/28/2015 05:47:00 pm
Դուդուկը սոսկ նվագարան չէ, դուդուկը հոգի է ու զգացմունք… դուդուկը մարդկային տրամադրությունների հավաքական մի սիմֆոնիա է, գալիս է տրամադրության մեղեդայնության ելևէջներից:
Արամ Խաչատրյան 

Դուդուկն ունի իր ներքին էությունը: Այսօր այն խորախորհուրդ բացվում է աշխարհին` որպես մեր ազգի կանչ, մեր ժողովրդի ոգի: Այդ փոքրիկ, փոքրիկ նվագարանը մեծագործության հրաշքներ է անում:
Էդվարդ Միրզոյան

Ասում են, թե դուդուկը հայտնի է եղել դեռ Չինաստանում, մյուսները, թե Պարսկաստանում, կամ Հռոմում, սակայն դուտուկ գործիքը` պատրաստվում է ծիրանենուց, որը հենց բնության մեջ հանդես է գալիս Հայկական լեռնաշխարհում:
Դուդուկը պատրաստում են ծիրանենոց, սակայն այն վայրերում, որտեղ ծիրանենի չի աճում` փորձել են պատրաստել տանձենուց, սալորենուց, խնձորենուց, սակայն լավագույն հնչողությունը ապահովվում է միմիայն ծիրանենին, լատիներեն`«ֆրուկտուս արմենիկա»: 

Հինգերորդ դարի պատմիչ Մովսես Խորենացին, այս գործիքը անվանում էր Ծիրանափող՝ ծիրանենու հոգի: 

Հայկական դուդուկի ձայնի մեջ սեղմված են հազարամյակների կրքերը և մտքերը: Ոչ այն մտքով, որ այս փողային գործիքը իր լսողին է ներկայացնում, մինչև անհնարությունը սեղմած, անցած դարերի զգացողությունները երաժշտական տուփերի միջոցով: 

Այս գործիքի արտաբերած մեղեդիներում լսվում են քաջ հռոմեական լեգիոների խրախճանքի ձայները, պարթևյան իմաստունի տերողորմյաի չրխկոցը, հայի տագնապալի սպասումը... սթափ մտքի սառը շիթը և սիրուց արբած սրտի զառանցանքը:
Ժողովրդական փողային նվագարանների ընտանիքում դուդուկն առանձնահատուկ տեղ է զբաղեցնում: Եթե դուդուկը դիտենք սոսկ որպես նվագարան, ապա դրան հոգի ու զգացմունք հաղորդողը գործիքին տիրապետող վարպետն է` կատարողը կամ նվագածուն և կատարման վարպետությունն է, որ ունկնդրին հիացնում ու զմայլում է դուդուկի թավշյա տեմբրով, ջերմությամբ, զգացմունքների արտահայտման քնքշությամբ: Դուդուկի իրական «հայրենիքը» վարպետ կատարողի զգայուն մատների տակ է և, անշուշտ, նրա սրտի խորքում:
Դուդուկի և դուդուկանման գործիքների տարածվածության աշխարհագրական տարածքը մեծ է և ըստ գիտնականների` այն ունի հազարամյակների հնություն: Էթնոերաժշտագետ Հ. Պիկիչյանը դուդուկի ծագման խնդիրը դիտարկում է այն տեսանկյունով, որ ծագումնաբանությունից պակաս կարևոր չէ որևէ ժողովրդի ներդրումը տվյալ նվագարանի զարգացման ու կատարելագործման ասպարեզում: Շատ կարևոր է, թե ինչ տարածքային շառավիղ է ընդգրկում նվագարանը հիշյալ երկրի ներսում, կամ կենցաղավարման ինչ մակարդակներով է սերտաճել տվյալ ժողովրդի առօրյա և տոնա-ծիսական կյանքին: Այս տեսանկյունից, դուդուկն, իրոք, կարելի է անվանել հայկական նվագարան:

Իր նուրբ ու երգային տեմբրով դուդուկը հայտնի է որպես մենակատար, նվագակցող և անսամբլային նվագարան: Թերևս, դուդուկը հայ մենակատարողի ձեռքին է լավագույնս խոսում ու երգում հայերեն, նույնիսկ` անկախ կատարողի ծննդավայրից (նկատի ունենք` Հայաստան աշխարհից դուրս): Իսկ հայրենի հողի վրա հայ վարպետ դուդուկահարներն իրենց պրոֆեսիոնալիզմով բարձրացրել են նվագարանի գեղարվեսական արժեքն ու ստեղծել կայուն ավանդույթներ: Ավելին, հայկական դուդուկը համաշխարհային բեմ է բարձրացել և համահայկական խորհրդանիշից վերածվել համամարդկայինի:

Ավագ սերնդի վարպետները, թեև սնված միևնույն աղբյուրից, այն է` հայ ժողովրդական երգաստեղծության բազմաշերտ ակունքներից, այնուամենայնիվ ստեղծեցին իրենց ներքնաշխարհին ու տեղանքին բնորոշ երաժշտաարտահայտչական ուրույն ելևէջներ ու ռիթմեր, հիմք դնելով հարազատ, բայց և իրարից տարբեր դուդուկի հայկական կատարողական դպրոցների կամ ուղղությունների և ունեցան բազմաթիվ հետնորդներ: Այնուամենայնիվ, բոլորը միասին ներկայացնում են դուդուկի համահայկական ազգային դպրոց, որն իր պրոֆեսիոնալիզմով բավական բարձր է դուդուկն օգտագործող այլ ազգերի մշակութային մակարդակից: Ասվածի ապացույցն է այն, որ հայկական դուդուկը վաղուց դուրս է եկել Հայաստանի սահմաններից և հնչում է աշխարհով մեկ:


Հայ վարպետ դուդուկահարներ Ջիվան Գասպարյանը, Գևորգ Դաբաղյանը, Արա Բախտիկյանը, Վարազդատ Հովհաննիսյանը և ուրիշներ, դարձել են համաշխարհային երաժշտական նախագծերի մշտական կատարողներ: Նրանց կատարումները հնչում են միջազգային բեմերից, եթերից, կինոֆիլմերի երաժշտության մեջ, փառատոներում, սփյուռքահայ համայնքների կողմից կազմակերպված միջոցառումներին և այլուր:
Դուդուկի ընտանիքի նվագարանների տարածման արեալը խիստ ընդգրկուն է. Ասորեստան, Փռյուգիա, Հունաստան, Ճապոնիա, Չինաստան, Հնդկաստան, Արաբական աշխարհ, Միջին Ասիայի ու Կովկասի երկրներ և այլն: 21-րդ դարում դրանց ցանկն ավելի ու ավելի է ընդարձակվում: Հայ ժողովուրդը նվագարանին տարբեր անվանումներ է տվել` դուդուկ, փող, գլանափող, նայ, նեյ, ղավալ, ծիրանափող: Այն պատկանում է մունդշտուկավոր, երկլեզվակ, փայտե փողայինների շարքին` գլանաձև հոբոյների ընտանիքին: Դուդուկի նախատիպերը հայտնաբերվել են եգիպտական դամբարաններում և ըստ գիտնականների` շուրջ 4000 տարվա վաղեմություն ունեն:

Նվագարանը բաղկացած է իրանից և կրկնակի լեզվակավոր մունդշտուկից: Իրանը գլանաձև բաց փող է, որը Հայաստանում առավելապես ծիրանենու փայտից է պատրաստվում: Ավանդույթի համաձայն, ցանկալի հնչողություն ապահովելու նպատակով, դուդուկի փողը պատրաստում էին յոթ տարի չորացրած ծիրանենու փայտից: Հայկական կենցաղում հանդիպում են վայրի տանձենուց պատրաստված փողեր ևս: Իրանի գլխիկի ուռուցիկ մասում ամրացվում է եղեգնյա մունդշտուկը, որի լարվածքը կարգավորելու նպատակով միջին մասում խաղողի որթի «մատների» ճկվող մասից պատրաստված ձվածիր օղակ է հագցվում: Փողի երեսին բացվում է յոթ կամ ութ ձայնավերարտադրման անցք, իսկ հակառակ կողմում` մեկը (1-ին և 2-րդ ձայնանցքերի միջին դիրքի ուղղությամբ): Ձայնանցքերի դասավորությունը հավասարաչափ է կամ` խմբերով: Հնչյունաշարը դիատոնիկ է: Ձայնանցքերը կիսով չափ բացել-փակելու շնորհիվ վարպետ կատարողները կարող են հնչեցնել նաև խրոմատիկ հնչյունաշար: Ձայնաշարը` փոքր օկտավայի a – f 2: Թեև դուդուկն օբերտոններ չունի, այնուամենայնիվ, վարպետ երաժիշտներն ապլիկատուրային հնարքների շնորհիվ, կարողանում են վերին ռեգիստրում երկու հավելյալ ձայն ևս ստանալ: Տարածված են դուդուկի մեծ (40,5սմ X 1,6 սմ), միջին (33,5 սմ X 1սմ) և փոքր (25,5սմ X 0,6սմ) տեսակները: Նվագարանն ունի փափուկ, թավշյա տեմբր և լայն տեխնիկական հնարավորություներ, որոնք թույլ են տալիս բազմաբնույթ երկացանկ ունենալ` բարդ, հանպատրաստից հորինվող (հանկարծաբանություն, իմպրովիզացիա) ստեղծագործություններից (ինչպիսիք են լայնաշունչ ու ծավալուն մուղամները) մինչև թախծոտ մեղեդիներ և ուրախ պարեր:
Դժվար է հայկական միջավայրում գտնել որևէ ավանդական բնակավայր, որտեղ դուդուկահարների գոնե մեկ խումբ չլինի: Դուդուկն անսամբլային նվագարան է. ավանդական անսամբլը կազմվում է 2 դուդուկից, առաջինը մայր եղանակն է նվագում բերանի շնչառությամբ, իսկ երկրորդը նվագակցում է` դամքաշ` շղթայական կամ քթի շնչառությամբ: Մեղեդու ռիթմիկ պատկերն ընդգծելու համար խումբը համալրվում է ավանդական հարկանային (հարվածային) նվագարաններով` դափ, դհոլ: Քաղաքային մշակույթում, հատկապես 20-21-րդ դդ., ավանդականին զուգահեռ, հանդիպում են նաև 3 կամ 4 դուդուկից և հարկանային նվագարանից կազմված նվագախմբեր: Սազանդարների խմբերում դուդուկին հաճախ ընկերակցել են լարային նվագարանները` քամանչան, քեմանին, ջութակը, թառը, երբեմն նաև` սազը:

Ջիվան Գասպարյան

, , , . 4/28/2015 05:16:00 pm
Պատերազմից առաջ, "Մոսկվա" կինոթատրոնում նվագում էին դուդուկահար-նվագակցողներ:
 Հնչում էր չճնշող երաժշտություն, իսկ էկրանին խաղարկվում էին կրքերը: Այնտեղ նվագում էր դուդուկիստ Մարգարը, նրա հոգին լուսավորի: Աստված իմ, ինչքան էր ինձ դուր գալիս նրա կատարումը: Ես նրան զզվացնում էի: Մի անգամ հին ամանեղեն էի հանձնել, և ստացած գումարը տվել նրան: Նա իրենից հեռացրեց իմ քրտնած ձեռքը, փողերով, և ինձ մեկնեց իր դուդուկներից մեկը՝ "Նվագիր, թվում է թե մարդ կդառնաս":
Ջիվան Գասպարյան - պրոֆեսսոր, միջազգային մրցույթների բազմակի հաղթող, հայաստանի ժողովրդական արտիստ, կարճ ասած աստղ, հանրահայտ մարդ, ով մարդկանց գիտակցության մեջ համակցվում է ինչ որ բարի և վեհ բանի հետ, ով չի շտապում և չի նկատում ունայնությունը: Մտածում եք, թե ամեն ինչ դուդուկի մե՞ջ է: Ինչ կլինի, եթե նրանից վերցնենք դուդուկը, և տանք նրան թմբուկ, նա կկերպարանափոխվի՞, կդառնա՞ իր հակապատկերը և կսկսի թմբկահարելով խլացնել հազիվ լսելի երգերը, շշունջը և բարբաջա՞նքը: Կարծում եք այս երաժշտական գործիքը փոխու՞մ է մարդուն, այլ ոչ թե մարդու հոգին է դարձնում հասարակ սուլիչը՝ աստվածային եղեգի: Չգիտեմ, ազնիվ խոսք:

Եղեգի մասին, բերանիցս թռավ: Դուդուկը պատրաստում են ծիրանենուց, փորձել են պատրաստել տանձենուց, սալորենուց, խնձորենուց, սակայն հնչել է միայն ծիրանենին... Զարմանալի ծառ է: Ով գիտե, պատահակա՞ն է, որ այս ժողովրդական գործիքը, կերպարանավորվում է միայն ծիրանով, լատիներեն "ֆրուկտուս արմենիկա": Ստացվում է, որ հայկական է այս միրգը: Այստեղ չկա ոչ մի հակասություն՝ հինգերորդ դարի պատմիչ Մովսես Խորենացին, այս գործիքը անվանում էր Ծիրանափող՝ ծիրանենու հոգի:

Ահա, հայտնի դուդուկահար Ջիվան Գասպարյանի կատարած մի քանի հայկական երաժշտությունների անուններ՝ "Զովն եկավ", "Որսկան եղբայր", "Ես այս աշխարհում հոգոց չեմ հանի", "Հորովել", "Իմ փոքրիկ ծաղկանոցը", "Հեյ, թանկագինս"... Այս ամենը հասկանալի է: Իսկ "Դլե յամանը" մեղեդի է, որը սրտի պայթյուն առաջացրեց Կալիֆորնիայում ապրող մի ծերուկի մոտ՝ այս անունը չի թարգմանվում: Ոչ ոք չի կարողանում թարգմանել երկու կարճ բառ, երկու բացականչում, երկու դառը հոգոց, երկու կշտամբանք, երկու ափսոսանք այն բանի, որ եղել է, ու երբեք չի կրկնվի: Մի խոսքով հայկական ճակատագրի մասին, այն մասին, թե ինչ է գրված ճակատին և դեռ չի կարդացված, որովհետև չի կարդացվում:

"Գասպարյանը իր համերգները վեր է ածում տխուր, կրքոտ, հետքրքիր, նոստալգիկ և հարգալից դրամաների" - Ջոն Պարելես, New York Times

"Այդ երաժշտության մեջ ՝մոցիոնալ ներգրավվածությունը այնքան մեծ է, որ նույնիսկ ամենափոքրիկ կողմնակի աղմուկը ընկալվում է, որպես երաժշտի և հանդիսատեսի միջև եղած վստահելի հարաբերության պղծում" - Los Angeles Weekly

"Սա անկասկած, իմ լսած ամենագեղեցիկ և ամենահոգեվոր ձայնագրություններից մեկն է" (I Will Not Be Sad In This World) - Բրայան Ինո

"Ես միշտ ուզեցել եմ Ջիվան Գասպարյանի համար երաժշտություն գրել: Ես կարծում եմ, որ նա աշխարհի ամենաշշմեցնող երաժիշտներից մեկն է: Նա ստեղծում է իր տեսակի մեջ միակ, յուրահատուկ ձայնային հնչողություն, որը միանգամից նստում է հիշողության մեջ" Հանս Ցիմմեր, "Գլադիատոր" ֆիլմի երաժշտության հեղինակը:

Ջիվան Գասպարյանը ծնվել է 1928 թ-ին, Հայաստանի Սոլակ գյուղում, ապրում և աշխատում է Հայաստանի մայրաքաղաք Երևանում, Կոմիտասի անվան Երևանի պետական կոնսերվատորիայի պրոֆեսսոր է: Հայկական ժողովրդական երաժշտության աշխարահռչակ գիտակ է, վարպետ - դուդուկահար:

ՅՈւՆԵՍԿՈ-ի չորս ոսկե մեդալների դափնեկիր՝ 1959, 1962, 1973, 1980 թվականներին: Միակ երաժիշտն է, ում 1973 թվականին շնորհվել է "Հայաստանի ժողովրդական արտիստ" կոչումը:

Նրա թեթև ձեռքով, դուդուկ հայկական փողային գործիքի նվագը, ՅՈւՆԵՍԿՈ-ի կողմից ընդունվել է որպես մարդկային մշակույթային ժառանգության գլուխգործոց:

ՅՈւՆԵՍԿՈ-ի մամլո հաղորդագրության մեջ նշվել է, որ վերջին տասնամյակում դուդուկը ավելի հազվադեպ է օգտագործվում ժողովրդական տոնախմբությունների ժամանակ, հետզհետե անցնելով համերգային գործիքի կատեգորիայի: Այսպիսով նա դառնում է "բարձր կուլտուրայի" գործակից:
Ջիվան Գասպարյանը, ժամանակին թողնելով մեր հայրենիքի սահմանները, ազգային երաժշտից փոխակերպվեց world-music-ի կուլտային գործչի: Եվ դա մի անգամ էլ հաստատեց WOMEX (WOrld Music Expo)-ն, 2002 թ-ին Ջիվան քեռուն, հեղինակային պարգըով պարգևատրմամբ:

Նա աշխատել է շատ այնպիսի երաժիշտների հետ, ինչպիսիք են՝ Անդրեաս Վոլլենվայդերը, Լայոնել Ռիչին, Պիտեր Գեբրիելը, Հանս Ցիմմերը, Իգոր Կրուտոյը, Բրայան Մեյը, Բորիս Գրեբենշչիկովը, Իրինա Ալլեգրովան, Վլադիմիր Պրեսնյակովը, Մայքլ Բրուքը, Դերեկ Շերինյանը և շատ այլ աշխարհին հայտնի երաժիշտներ:

Ճիշտ է, Հոլլիվուդյան բլոկբաստերների քանակը, որոնց Գասպարյանի դուդուկը տալիս է բնորոշ արևելյան-առեղծվածային յուրահատկություն, արդեն հաշվվում է տասնյակներով՝ "Ռուսական տունը" և "Օնեգինը", "Ագռավը" և "Գլադիատորը", և այլն: Ճիշտ է նաև այն, որ դուդուկի նորաձև լինելը սկսվեց "Քրիստոսի վերջին փորձությունը" ֆիլմից: Սակայն Պիտեր Գեբրիելի "Passion" ալբոմում, որը ընդգրկում էր նաև Մարտին Սկորցեզեի ֆիլմի սաունդթրեկը, ձայնագրված է ոչ թե Գասպարյանի, այլ նրա աշակերտներից մեկի նվագը: Հենց Գեբրելն էլ նրան խորհուրդ տվեց Մայկլ Բրուկին, որի "Black Rock" տեխնոէլեկտրոնային ալբոմն էլ բացահայտեց Գասպարյանին 90-ականների սերունդի համար: Եվ հիմա, Գասպարյանի ցածրաձայն, լիրիկական դուդուկը մարզադաշտեր է հավաքում:

Եթե ինչ որ մեկը, գույնզգույն բաճկոնների համար շուկաներում հոգնած, կասկածում է, որ Հայաստանը՝ մեծ, հին, և հարուստ կուլտուրա ունեցող երկիր է, թող լսի և համոզվի, որ սխալվում է: Իզուր չէ, որ Քեռի Ջիվանի գործը մեծ ժողովրդականություն է վայելում արևմտյան հայտնի երաժիշտների և լավ երաժշտություն գնահատողների շրջանակում: Ներկայումս, քչերն են կատարում այս որակի էթնիկ երաժշտություն որն ընդունակ է նման հուզական ազդեցություն:

Աղբյուրը` psyhelp.am

Շերիլին Սարգսյան. 40 տարի լավագույն կատարողների տասնյակում

, . 4/28/2015 05:05:00 pm
Շերիլին Սարգսյան Լապյեր Բոնո Օլլմեն (անգլերեն՝ Cherilyn Sarkissian LaPiere Bono Allman; 20 մայիսի 1946թ, Էլ-Սենտրո, Կալիֆորնիա), հայտնի է Շեր կեղծանունով (անգլերեն՝ Cher) - ամերիկյան փոփ կատարող, երգերի հեղինակ, դերասան, ռեժիսյոր և երաժշտական պրոդյուսսեր: Մեկն է այն քչաքանակ աստղերից, որի պարգևատրությունների հավաքածույում միաժամանակ ներկա են "Օսկար", "Գրեմմի", "Էմմի" և երեք "Ոսկե գլոբուս", որը նա ստացել է կինո, երաժշտական և հեռուստատեսային իդուստրիաներում ունեցած մեծ ներդրումների համար:

Նրա մայրը, Ջորջիա Հոլտը, դերասանուհի էր: Հայրը, հայստանցի Ջոն (Կարապետ) Սարգսյանը՝ վարորդ: Երբ նա ծնվեց, ծնողները ամուսնալուծված էին, և Շերը իր հորը հանդիպել է 11 տարեկան հասակում: Դեռ մանուկ ժամանակներից, նա երազում էր դերասան դառնալ և աշխատում էր իր ստորագրության գեղեցկության վրա: 16 տարեկանում նա մեկնում է Լոս-Անժելես:

Երիտասարդ Շերիլին Սարգսյանը երազում էր մի օր արթնանալ տեսնելով իրեն շիկահեր և կապուտաչյա՝ այդպիսին էր 60-ականների կանացի իդեալը: Միակ սևահերը, որ հույս էր ներշնչում նրան՝ Օդրի Հեպբերն էր:

Շերի կարյերան սկսվեց երբ նա 17 տարեկան էր: Առաջին հաջողությունը եկավ 1965 թվականին, երբ նա Սոննի և Շեր դուետի կազմում գրեց "I Got You Babe" երգը: Հետագայում Շերը ճանաչում գտավ ավելի շատ որպես անհատ կատարող, և դարձավ ամերիկյան հեռուստատեսությունում պոպուլյար "The Sonny and Cher Comedy Hour" շոու վարյետեի վարող, որի համար էլ արժանացել է "Ոսկե գլոբուս" մրցանակի: Քննադատների կողմից լավ ընդունված դերը 1984 թվականին "Silkwood" ֆիլմում, նրան բերեց "Օսկար", "Երկրորդ պլանի լավագույն կանացի դեր" կատեգորիայում: Հետագա տարիներին Շերը նկարահանվել է մի շարք հաջողակ ֆիլմերում՝ "Mask"-ը 1985 թվականին Կաննի կինոփառատոնում նրան բերեց "Ոսկե արմավենու ճյուղ" մրցանակը, իսկ "Moonstruck"-ում ունեցած իր դերի համար, նա պարգևատրվեց "Օսկարով", "Լավագույն կանացի դեր" նամինացիայում: Նույն ժամանակահատվածում, նրա մասնակցությամբ նկարահանվել են "The Witches of Eastwick" և "Mermaids" ֆիլմերը:

1962-ին, սրճարանում, Շերը հանդիպում է Սոննի (Սալվատորե) Բոնոյին, ով երաժշտական պրոդյուսեր Ֆիլ Սպեկտորի մոտ ասիստենտ էր աշխատում: Սոննին առաջարկում է նրան ապրել իր մոտ, որի փոխարեն Շերը պետք է հավաքեր բնակարանը և ճաշ պատրաստեր: Շուտով նրանց հարաբերությունները ավելի մտերիմ են դառնում և նրանք ամուսնանում են: Այն ժամանակ, Շերը, Ֆիլ Սպելտորի ստուդիայում աշխատում էր որպես բեկ-վոկալի սեսսիոն երգչուհի և մասնակցում էր այնպիսի դասական երգերի ձայնագրման ընթացքին, ինչպիսին են՝ "You’ve Lost that Loving Feeling" (The Righteous Brothers), "Da Doo Ron Ron" (The Crystals) և "Be My Baby" (The Ronettes): Շերի առաջին անհատական ձայնագրությունը տեղի ունեցավ 1964 թվականին "Ringo I Love You" երգով, որը նա ձայնագրվեց Բոննի Ջո Մեյսոն կեղծանունով, որովհետև Սպեկտորը համարում էր "Շերիլին" անունը բավարար "ամերիկյան"չէ:

Սոննին սկսեց երգեր գրել և պրոդյուսսերություն անել, որի արդյունքում, 1965 թվականին, "Սոննի և Շեր" անվանումով դուետը բաց թողեց իր առաջին ալբոմը՝ "Look at Us": Սոննին պնդում էր, որ ալբոմի առաջին սինգլը լինի "I Got You Babe" երգը, որին հավանություն չէին տալիս ոչ լեյբլի ղեկավարությունը, ոչ էլ Շերը: Այդ ժամանակ, նա տարավ այդ երգը ռադիո, որտեղ այն հաղորդեցին այլ երգերի հետ, առաջարկելով քվեարկել դուր եկած կոմպոզիցիայի համար: Սոննին, Շերը և նրանց ընկերները ակտիվորեն զանգահարում էին քվեարկելով "I Got You Babe" երգի օգտին: Երգի պոպուլյարությունը աճեց, և շուտով նա Ամերիկյան և Մեծ Բրիտանիայի չարտերում, առաջին տեղերում էր: Երկարամազ Սոննիի և ոչ մեկին չնմանվող Շերի ապրելակերպը առանձնացնում էր նրանց այն ժամանակների փոփ կատարողներից, և այս դուետը սենսացիա դառավ Ատլանտիկայի երկու կողմում էլ: 1965-ի ամռանը, Շերը թողեց նոր ալբոմ՝ "All I Really Want to Do", որի համանուն երգը դարձավ նրա առաջին անհատական հիթը: 1960-ականների վերջում, այս դուետի պոպուլյարությունը անկում ապրեց: Մի շարք կոմերցիոն անհաջող ալբոմների պատճառով, այս զույգը ԱՄՆ կառավարությանը մեծ պարտքեր ունեցավ: 1969 թվականին, Շերը ունեցավ աղջիկ, ում անվանեց այն ֆիլմի անունով, որի նկարահանումների ժամանկ նա հղիացել էր՝ Չեստիտի: Չեստիտի Բոնոն, ում 41 տարին լրացավ 2010 թվականին, Օֆիցիալ փոխեց իր սեռը և այս տարվանից համարվում է տղամարդ:

1970 թվականին, Սոննին և Շերը հայտնվում են CBS ամերիկյան հեռուստաալիքում իրենց ծրագրով: "Սոննիի և Շերի կոմեդիկ ժամը" (հետագայում "Սոննիի և Շերի շոուն"), եթեր էր դուրս գալիս յոթ տարի, և իրենից ներկայացնում էր կոմեդիկ սկետչերի և երաժշտական համարների խառնուրդ, որտեղ հրավրվում էին այնպիսի հանրահայտ դեմքեր, ինչպիսիք են՝ Մայքլ Ջեկսոնը,Ռոնալդ Ռեյգանը, Դէվիդ Բոուին, Մուհամմեդ Ալին և այլն: 1971, 1973 և 1974 երին, Շերի 3 երգեր՝ "Gypsys, Tramps & Thieves", "Half-Breed" և "Dark Lady" -ը գլխավորում են ԱՄՆ ի չարտերը: 1974 թվականին, Սոննին և Շերը բաժանվում են, և ամուսնության հետ դադարում է նրանց շոուն: Առանձին հաղորդում ստեղծելու անհաջող փորձերից հետո, նրանք նորից միանում են ստեղծելով "Սոննիի և Շերի շոուն":
Սոննիից բաժանվելուց հետո, Շերը ամուսնանում է "The Allman Brothers" բլյուզ խմբի երաժիշտ Գրեգ Օլլմանի հետ: 1976-ին շնավում է նրանց որդին՝ Էլայջա Բլյու Օլլմանը, իսկ 1977-ին, նոր դուետը բաց է թողնում իրենց առաջին ալբոմը: 1979-ին երգչուհին օրինական փոխում է իր անունը դառնալով "Շեր":

1982 թվականին Շերը մեկնում է Նյու-Յորք, որպեսզի մասնակցի "Արի հինգի կողմերը հանդիպման Ջիմմի Դին, Ջիմմի Դին" Բրոդվեյյան ներկայացմանը: Նրա դերասանական խաղի մասին քննադատների դրական կարծիքներից հետո, Մայքլ Նիկոլսը նրան հրավիրում է նկարահանվելու "Սիլկվուդ" ֆիլմում: Երբ Շերը իմացավ, որ այդ ֆիլմի գլխավոր դերակատարը Մէրիլ Սթրիպն է, համաձայնեց նույնիսկ առանց կարդալու սցենարը: Գլխավոր հերոսին անպատասխան սիրահարված լեսբիանկայի դերի համար, Շերը արժանացավ "Օսկար" մրցանակի: 1985-ին, "Դիմակ" ֆիլմի նկարահանումից հետո, որտեղ Շերը խաղում էր հազվագյուտ հիվանդությունով հիվանդ դեռահասի մոր դերը, նա միանում է Դիմածնոտային խանգարումներով երեխաների օգնության ասսոցիացիային: 1987-ին Շերը մասնակցում է երեք ֆիլմերի նկարահանումների՝ "Կասկածյալը", "Իստվիկյան կախարդները" և "Լուսնի իշխանությունը", որի մեջ կատարած իր դերի համար էլ ստանում է "Օսկար" մրցանակ:
1987-ին Շերը պայմանագիր է կնքում Geffen Records-ի հետ:Նոր ալբոմի ձայնագրությանը մասնակցում են՝ Դայան Ուորրենը, Մայքլ Բոլտոնը և Բոն Ջովին: 1989-ին MTV-ին արգելում է նրա "If I Could Turn Back Time" կլիպի ցուցադրությունը, պատճառաբանելով Շերի չափից դուրս անկեղծ հագուստով: 1992-ին Շերի մոտ հայտնաբերում են խրոնիկական հոգնածության համախտանիշ: 1994-ն, մի շարք ուրիշ մասնակիցների հետ, մասնակցում է "The Beavis and Butt-Head Experience" ալբոմի ձայնագրմանը: 1996-ին Շերը իրեն փորձում է իրեն ռեժիսյորի դերում, նկարահանելով՝ "Եթե պատերը խոսել կարողանային" ֆիլմը, որտեղ էլ կատարում է էպիզոդիկ դեր, որի համար նրան շնորհվում է "Ոսկե գլոբուս" մրցանակ: 1998 թվականի հունվարին, 62 տարեկան հասակում, Կալիֆոռնիայում, դահուկնելով սահելիս մահանում է Շերի նախքին ամուսին, կոնգրեսսմեն Սոննի Բոնոն:

1998 թվականին Շերը բաց է թողնում իր "Believe" ալբոմը: Այդ ալբոմի համանուն երգը դառնում է միջազգային հիտ և 52 ամյա երգչի մրցանակները ավելացնում է "Գրեմմի"-ով՝ "Լավագույն պարային ձայնագրության" համար: Հենց այս ժամանակաշրջանից էլ, Շերը դառնում է գեյ-պաշտանմունքի առարկա, և 1998 թվականի վերջում հրատարակում իր "The First Time" գիրքը, որում պատմում է մեգաաստղի կյանքի դժվարությունների մասին: 1999 թվականի հունվարին, հսկայական հեռուստատեսային լսարանի առաջ, ֆուտբոլի Սուպերգավաթի ֆինալի ժամանակ, Շերը կատարում է ԱՄՆ պետական հիմնը: 2002-ից 2005 թվականները, "The Farewell Tour" հրաժեշտի տուրի շրջանակներում, Շերը տվել է 325 համերգ, աշխարհի շուրջ 20 երկրներում:

2008 թվականի փետրվարին, Շերը պայմանագիր է կնքում Լաս-Վեգասում տրվող համերգների մասին, որտեղ նա ելույթ է ունենում 2-3 տարի, շաբաթական 4 անգամ: 2010 թվականի մայիսի 18-ին Մոնակոյում տեղի ունեցած World Music Awards ծիսակատարության ժամանակ, նա ներկայացնում է իր նոր ալբոմից՝ "Already Been There" սինգլը: Նույն տարում դուրս է գալիս նրա նոր ալբոմը:

Շերը՝ կատարողներից միակն է, որի երգերը հասնում էին Billboard Hot 100-ի վերին տասնյակին շուրջ 40 տարի շարունակ (1960-ականներից մինչև 1990-ականները): "Believe" սինգլը համարվում է նրա ամենահաջողված և 1999 թվականի ամենավաճառվող ձայանագրությունը (այդ տարի վաճառվել է 10 միլլիոնից ավելի ձայնագրություն): Երգչուհին դեռևս պահում է իր, սինգլների ամերիկյան չարտի բարձունքներում գտնվելու ռեկորդը՝ նրա երգերը բարձունքների են հասել շուրջ 33 տարի, սկսած 1965 թվականից առ 1998 ով: 
Շերի "Living Proof: The (Never Can Say GoodBye) Farewell Tour" հրաժեշտի տուրնեն, ձգվեց 3 տարի և վերջացավ 2005 թվականին համարվելով այդ ժամանակվա կին-կատարողի ամենահաջողակ տուրնեն:

Միհրդատ Ռոստոմի Մադաթյան  
Աղբյուրը` psyhelp.am 

Ատոմ Էգոյան. Միշտ պետք է ինքդ քեզ մարտահրավեր նետես

, . 4/28/2015 04:50:00 pm
Մինչև 1993 թվականը, կանադացի կինոռեժիսյոր Ատոմ Էգոյանի անունը, Հայաստանում հայտնի էր շատ քչերին: Նրա մասին ինֆորմացիան եկավ "Օրացույց" ֆիլմի հետ, որի մի փոքրիկ մասը նկարահանվել էր Հայաստանում: Այդ ժամանակ մենք մեզ համար նոր սկսեցինք բացահայտել այն ռեժիսյորին, որին արդեն շատ լավ ճանաչում էին Կանադայում, Եվրոպայում և Ամերիկայում:
Ատոմ Էգոյանը ծնվել է Կահիրեում, 1960 թվականին: Երբ նա 3 տարեկան էր, նրա ընտանիքը մեկնեց Կանադա և բնակություն հաստատեց Վիկտորիայում: Ապրում էին իրենց կահույքի խանութի բերած եկամուտով: Ատոմը դեռ երեխա էր, երբ նրա տատիկին տարան ծերանոց: Այդ իրադարձությունը այնքան էր ազդել նրա վրա, որ նա դադարել էր հայերեն խոսել, և նույնիսկ փակում էր ականջները, երբ նրա մոտ հայերեն էին խոսում: Երբ նրա "Ընտանեկան դիտում" ֆիլմի 17 ամյա հերոս Վանը (կիսով չափ հայ) հայտնվում է նույն իրավիճակում, նա ոչ միայն սկսում է այցելել իր տատիկին, ինչպես դա արել էր Ատոմը, այլ հետ է վերադարձնում նրան տուն: Իր ազգային պատկանելության մասին Ատոմ Էգոյանը երբեք չի մոռացել: Ասենք ավելին՝ հայկական թեման, այս կամ այն կերպ առկա է նրա ֆիլմերից մեծամասնության մեջ:
Իսկ 2002 թվականին, նա նկարահանում է "Արարատ" ֆիլմը, որի հիմնական թեման՝ Թուրքիայում հայերի եղեռնն է: Հայկական արմատները հավերժ մխրճված են նրա էության մեջ: Էգոյանի ֆիլմերը դժվար է անվանել ինքնակենսագրական: Սակայն նրա կյանքից բազում դրվագներ տեղ են գտել նրա ֆիլմերում: Երիտասարդ տարիներին նա մի քանի տարի աշխատել է Վիկտորիայի "Մոնարխինյա" շքեղ հյուրանոցում: "Դեր տեքստով" (1989) ֆիլմի գործողությունները, համարյա ամբողջությամբ կատարվում են հյուրանոցում: 1989 թվականին, Ատոմի ծնողների կահույքի խանութը հրդեհվել էր: "Ապահովագրական գործակալը" (1991) ֆիլմում, հրդեհվում է հերոսի տունը: Երբ Էգոյանը գրում էր "Էկզոտիկա" ֆիլմի սցենարը, նրա գլխավոր դերը նա նախատեսել էր իր կնոջ, դերասանուհի Արսինե Խանջյանի համար, ով նկարահանվել է նրա համարյա բոլոր ֆիլմերում: Ֆիլմի նկարահանումները սկսելուց, Արսինեն հղիության 7-երորդ ամսում էր: Նրանց կենսագրության այս փաստը միանգամից մտցվում է սցենարի մեջ. և բնականորեն խաղացվում ֆիլմում:
Մենք բոլորս հավատում ենք, թե հսկում ենք մեր կյանքը: Մեզ հարմար է ապրել այն աշխարհում, որը որոշակի աստիճանով գործում է նախօրոք տրված օրենքներով... Մեզ կարևոր է իմանալ, որ եթե վարվենք այսպես և այսպես, կատարենք ճիշտ ընտրություն, մենք կպարգևատրվենք, որ այս համակարգը աշխատում է: Այլապես կյանքը կորցնում է իր իմաստը և վեր է ածվում քաոսի:

Ընտրելով դիվանագետի մասնագիտությունը, նա սովորել է Տորոնտոյի համալսարանի միջազգային հարաբերությունների ֆակուլտետում: Դառնալով համալսարանական հայկական ընկերության անդամ, նա վերականգնեց հայերեն լեզվի իր ուսուցումը: Կինոմատոգրաֆը մտավ նրա կյանք սկզբից որպես հոբբի: Ատոմը սիրողական խցիկ ուներ, և մի քանի ընկերներ, որոնք անկեղծ զվարճանում էին, նկարահանելով պարզ տեսարաններ: Առաջին սիրողական ֆիլմը էգոյանը նկարահանեց, երբ նա 12 տարեկան էր: Բայց արդեն հինգ տարուց, 1984-ին, երբ էկրան բարձրացավ նրա "Ամենամոտ ազգականը" ֆիլմը՝ տեխնոգեն ածխարհում մարդկանց օտարացման մասին, Ատոմը հասկացավ, որ դա լուրջ է: Միջազգային հարաբերությունները և կիթարը մոռացվեցին, և առանց համապատասխան կրթության Էգոյանը մտավ նոր մասնագիտության մեջ:

Իմ բոլոր ֆիլմերը՝ շատ աձնական պատմություններ են, որոնք պատմվում են որոշակի ձևով:

Մինչ 1991 թվականը, Էգոյանը Հայաստանում չէր եղել: Իսկ 91-ին նա Մոսկվայի կինոփառատոն բերեց իր "Ապահովագրական գործակալը" ֆիլղմը, որով էլ որոշեց այցելել նախնիների հայրենիք: Հենց իր՝ Էգոյանի խոստովանությամբ, իր ողջ կյանքում նա իրեն հայ էր զգում իդեալապես:

"Օրացույցը", որը Էգոյանը սկսեց նկարահանել Հայաստան գալուց անմիջապես հետո, դարձավ նրա առաջին ֆիլմը, որը ամբողջությամբ ստեղծվեց հայկական նյութի վրա: Հետո եղավ "Էկզոտիկան", որը Էգոյանին բերեց հաղթանակ Կաննի փառատոնում:
Այո, մենք ունենք ընտրություն, բայց այդ ընտրությունը թելադրվում է մեր փորձով և այն բանով, թե ինչ ենք մենք թույլ տալիս մեզ տեսնել: Ինչը նորից վերադարձնում է մեզ մեր ընկալաման ապարատի անկատարությանը:

Էգոյանի ամենասկանդալային ֆիլմը դարձավ "Արարատը"՝ 1915 թվականի հայերի եղեռնի մասին ֆիլմը: "Արարատը" կտրուկ բողոքի ալիքներ առաջացրեց Թուրքիայում, որտեղ Էգոյանի ածխատանքը գնահատեցին որպես՝ Թուրքիայի նկատմամբ ատելություն և թշնամություն սերմանելուն ուղղված քարոզչություն: Թուրքիայի կուլտուրայի նախարար Թալայը հայտարարեց՝ "Վատ է, որ զբաղվելով այսպիսի համամարդկային արվեստով, ինչպիսին է կինոն, մարդիք թույլ են տալիս իրենց աղավաղել պատմական փաստերը և այդ ձևով թշնամություն սերմանել ժողովուրդների միջև": Սակայն Էգոյանին այս ամենը արդեն հետաքրքիր չէ: Նա կատարել էր իր կարևոր խնդիրը՝ ներողություն էր խնդրել իր նախնիների երկրից այն մոռացության համար, որին, պատմության կամքով դատապարտված են եղել հազարավոր իր հայրենակիցներ:


Մաքուր կինեմատոգրաֆին ես կդասեի իմ ֆիլմերից "Օրացույցը", "Ընտանեկան դիտումը" կամ "Արարատը": Նրանցում ես փորձում եմ ասել ավելի լուրջ բաներ, նրանք տարբերվում են իրենց տեքստուրայով և կինեմատոգրաֆիստական ընտրությամբ: Ինձ համար կարևոր է տեսողական շարքի ալքիմիան, մետաֆիզիկական լցվածությունը, փիլիսոփայական հարցերը:

Ատոմ Էգոյանը՝ Կաննի սիրեցյալն է և ֆավորիտը, որի ուսերի ետևում ամենահեղինակային միջազգային կինոդիտման երեք մրցանակ կա: Չնայած նրան, որ Կանադա նա գնացել էր արդեն 18 տարեկան հասակում, Էգոյանին համարում են Կանադական անգլալեզու կինոի ներկայացուցիչ և դասում են նույն շարքում մեծն Դեվիդ Կրոնենբերգի հետ: Եվ իրականում՝ Էգոյանի ռեժիսյորական ոճը զարմացնում է իր բազմազանությամբ՝ "Ապահովագրական գործակալը" դրաման, "Էկզոտիկա" թրիլլերը, "Արարատ" տրագեդիան և հիմա "Որտեղ է թաքնվում ճշմարտությունը" դետեկտիվը, նրա համար ստեղծեցին որքան տաղանդավոր, այնքան էլ անկանխատեսելի հեղինակի իմիջ:

Ատոմ Էգոյանը դեռ երիտասարդ է, և մենք իրավունք ունենք սպասելու նրանից նոր հետաքրքիր աշխատանքներ:

Միհրդատ Ռոստոմի Մադաթյան
Աղբյուրը` psyhelp.am

Ամբողջ աշխարհը ճանաչում է այս հայ ոսկերիչ-դիզայներին. Նուռ (Արման Դավթյան)

, , . 4/28/2015 04:41:00 pm
Քարտյե, Շանել, Շոպարդ,...,Նուռ: Այո, ես չեմ սխալվում, այդ մետրի անունն է Արման Դավթյան, սակայն նա ավելի շատ հայտնի է Նուռ մականունով: Այս անունը Ձեզ թվում է անծանո՞թ: Դա նշանակում է, որ Դուք մոդայից լուրջ հետ եք մնացել: Ամբողջ աշխարհը վաղուց արդեն ճանաչում է այս հայ ոսկերիչ-դիզայներին, որի ստեղծագործությունները հպարտությամբ են կրում այնպիսի հանրահայտ մարդիք, ինչպիսիք են՝ ԱՄՆ նախքին պետ.քարտուղար Մադլեն Օլբրայթը, մեծ բալերինա Մայա Պլիսեցկայան, ջազ-ռոքի արքա Էլ Ջեռռոն, երգիչ և դերասան Շերը, հայտնի թենիսիստ Անդրե Աղասսին և այլն: Նա նաև "Միսս Հայաստան" և "Միսս Անդրկովկաս" թագերի հեղինակն է, իսկ Մադլեն Օլբրայթը նրա ՝սքիզներով պատվիրել է 20 ոսկյա ճարմանդ, ձևավորված ադամանդներով, զմրուխտներով, մարգարիտներով և սապֆիրներով: Այս ցուցակը դեռ երկար կարելի է շարունակել, սակայն ես ավելի շատ ուզում եմ ներկայացնել այս անսովոր մականուն ունեցքղ զարմանահրաշ մարդուն այնպիսին, ինչպիսին ես նրան տեսա առաջին անգամ:

Առաջին անգամ ինձ Նուռ են անվանել մանկությունում, այն բանից հետո, երբ մի մանկական ներկայացման մեջ խաղացի այդ մրգի դերը: Տարիներ անց այդ մականունը վերադարձավ ինձ մոտ՝ մի կատակ-խաղի ժամանակ իմ ընկերներին հարցրել էին թե ինչի հետ են ինձ ասսոցացնում, որին տրվել էր միանշանակ պատասխան՝ Նուռի: Հետաքրքիրը այն է, որ ես նուռ ուտել չեմ սիրում, նուռն ինձ համար գաստրոնոմիական հետաքրքրությունների շրջանակից դուրս է գտնվում: Նուռի հետ ինձ կապում է ավելի շատ ինչ-որ անտեսանելի ներքին կապ: Ես ինձ զգում եմ նուռի պես: Երբ ես մտածում եմ իմ մասին, առաջինը ինչ գալիս է մտքիս՝ դա նուռն է: Ինչ-որ մեկը մի անգամ նկատեց, որ նռենին, որ ես պատրաստել եմ, իրականին այդքան էլ նման չէ: Ես փորձել եմ ոչ թե ստանալ արտաքին նմանություն, այլ պատկերել նռան հոգին: Եվ այն հին մարդու նման, ով մի անգամ երկնքում, համաստեղությունների ուրվագծերում, սկսեց նկատել ամենատարբեր կենդանիների, հուսով եմ, որ մարդիք ամեն իմ աշխատանքի մեջ կկարողանան նուռ տեսնել:

Արվեստանոցում, որտեղ նա մեզ սրտաբաց ընդունեց, կանգնած էր մարդ-արարչի բարի և անկաշկանդ մթնոլորտ: Այս ժպտերես և մանկական անկեղծությամբ լեցուն մարդը, ով իր բոլոր բջիջներով փորձում է հասկանալ և զգալ կյանքը, հաճույքով ցուցադրում էր իր էքսկլյուզիվ աշխատանքները և պատմում նրանցից յուրաքանչյուրի ստեղծման հետաքրքրաշարժ պատմությունը: Այդ պատմությունները նման էին հեքիաթների, և նա պատմում էր այդ ամենը հեքիաթասացի վարպետությամբ՝ ոգևորված և շատ հետաքրքիր: Արվեստանոցում կանգնած էր նրա սիրած բայկը, անկյունում ֆոտոխցիկը, որով նա արհեստավարժ ձևով նկարում էր այն ամենը՝ ինչ ստեղծում էր, ընտրելով նրանց համար զարմանալի համապատսխան միջավայր:


Ես չեմ կարող ստեղծել որևե բան մինչև չծանոթանամ նրա ապագա տիրոջ հետ: Ամեն մարդ իմ մեջ արթնացնում է որոշակի էմոցիաներ, որոնք էլ ես արտապատկերում եմ իմ աշխատանքներում: Ի միջի այլոց, պատվիրատուի հետ զրուցելուց հետո, ես ինքս եմ որոշում, թե ինչ նրան կսազի, և հազվադեպ եմ սխալվում... Մարդը կարող է ասսոցացվել երաժշտության, արցունքի կամ ուրախության հետ՝ մի խոսքով ասած ինչի հետ ասես:

Նա որոշակի պատվերներ չի ընդունում, թույլ չի տալիս, որ խառնվեն դիզայնի ընթացքին: Պատվիրատուները մեծամասամբ իրականում նկատում են զարդի և նրա անվանման մեջ իրենց բնավորության գծերը: Երևի հենց այդ պատճառով է, որ նրա հեղինակային աշխատանքների տերերը, կրում են այդ զարդերը միշտ, վերաբերվում են նրանց ինչպես թալիսմանի, և ձգտում, որ www.nur.ru կայքում, իրենց զարդի լուսանկարի տակ անպայման գրվի իրենց անունը: Նրա մտածելակերպի գլոբալությունը բերել է նրան, որ իր ստեղծագործություններում նա օգտագործում է ամենաանսպաելի նյութեր: Մատանիներ մորթուց, կրիայի պատյանից և ոսկուց, ապարանջաններ կաշվից զարդարած սև ադամանդներով, կախազարդեր փայտից և շափյուղաից: Նրա հեքիաթում այս համակցությունները կենդանանում են և լցվում հարմոնիայի հարուստ գույներով: Նրա դիզայններում չկան կարծրատիպեր՝ միայն հեղինակային մոտեցում, համեմված ինտելլեկտով և խիզախ ֆանտազիայով: Վարպետը սիրում է էքսպերիմենտներ անել ոչ միայն դիզայնի մեջ, այլ փորձում է նաև զարդերին տալ նոր հնարավորություններ: Օրինակ՝ մատանին, որը նախատեսված է երեք մատի համար, երկկողմանի կախազարդը կամ ճկուն մոմե արձանիկները, որոնք բարդ են, ոչ միայն իրենց տեխնիկական կատարման մեջ, այլև մտահաղացման:

Լինելով մի քիչ հոգեբան, մի քիչ էզոթերիկ և միստիկ, բավարար փիլիսոփա և բավարար տեղեկացված մարդ, նա իր ստեղծագործությունների մեջ ներդնում է այն, վաղուց կորցված հայկական միստիկան, որը գտնում է հին ձեռագրերում: Հա, չմոռանամ ասել, որ նա միստիկական գլուխկոտրուկների մեծ սիրահար է և ունի դրանց նվիրված ստեղծագործությունների շարք:

Ես կարծում եմ, որ հանճարեղություն հասկացություն չկա: Մարդը ի վիճակի չէ որոշել հանճարեղության աստիճանը, չկա չափանիշ, որով կարելի է դա որոշել: Հենց այդ պատճառով էլ ես չեմ համարում իմ մտքերը հանճարեղ: Առանց կեղծ համեստության կասեմ՝ միգուցե նրանք մի փոքր ոչ ստանդարտ են, անսովոր,... բայց հանճարեղ նրանց չեմ անվանի՝ իրավունք չունեմ: Միայն ժամանակը իրավունք ունի որոշել, թե ինչ բան է հանճարեղություն: Նա էլ՝ "անսեռ ժամանակը", հենց հանդիսանում է այդ չափանիշը:

Նա հանդիսանում է "քանդակի մեջ անիմացիայի" ստեղծողը: Իր բոլոր ստեղծագործությունները նա համարում է միանման թանկ, համարելով նրանց իր երեխաներ, սակայն կա մեկ ստեղծագործություն, որի մասին վարպետը սիրում է խոսել սովորականից ավելի շատ: Դա անիմացված քանդակներն են՝ "Հանճարը" անվանումով փոքր պլաստիկայի շարքը, որը չորս միջազգային ցուցահանդեսներում ստացել է Գրան-պրի: Այս քանդակները պտտելով, նրանք նոր միտք ու ձև են ստանում:

"Հանճարը"՝ անիմացվող քանդակ է, հոգեռեալիզմի ոճի մեջ: Արձանիկներից յուրաքանչյուրը ունի 5-ից 7 հենման կետ, և իր յուրաքանչյուր դիրքում արտահայտում է անձի որոշակի հոգեբանական վիճակ: Հանդիսատեսին ես առաջարկում եմ իմ սցենարը, սակայն միևնույն ժամանակ հնարավորություն եմ տալիս փոխել արձանիկների և նրանց կեցվածքների հերթականությունը և պատմել իրենց պատմության տարբերակը:

Լինելով հոգեբան, ուզում եմ ներկայացնել Նուռին մի քիչ այլ տեսանկյունից: Ես կարծում եմ, որ վարպետ-փիլիսոփան սիրում է մտորել, և պետք է ունենա շատ հետաքրքիր ներքին դիալոգ: Ուզում եմ ներկայացնել Նուռի, մի քիչ սյուռռեալիստական դիալոգը ինքն իր հետ: Ի սկզբանե ուզում եմ ներողություն խնդրել վարպետից այս խիզախության համար, և պատասխանատու հայտարարում եմ, որ այս դիալոգը իրական չէ, այլ նրա մասին իմ պատկերացման արգասիքը:

-Ի՞նչ է կատարվում ինձ հետ: Ես շատ խելո՞ք եմ դարձել:

-Ոչ, ուղղակի կաղ կյանքը ձեռնափայտով խփել է գլխիս:

-Իսկ գոյություն ունի՞ արդյոք ինձ համար կատարելություն:

-Կարծում եմ, որ դա կինն է, գունդը, իր նմանին ծնելու ընդունակությամբ օժտված ձևը: Տղամարդը կատարյալ չէ, և այդ պատճառով էլ գտնվում է, արդյունքների և պայքարի մշտական փնտրտուքի մեջ:

-Չեմ կարծում, որ կնոջը ընդհանուր առմամբ կարելի է համարել կատարելություն: Ցանկացած կնոջ մեջ կա մի բան, որը նյարդայնացնում է:

-Չեմ կարծում, որ նյարդայնացնել բառը այստեղ տեղին չէ: Երբ Աստված կավից ստեղծեց Ադամին, որպեսզի ամոքի նրա միայնությունը դրախտում, տաքացնի և լուսավորի նրա կյանքը, նա կրակի լեզուներից ստեղծում է հրե Լիլիթին: Սակայն Լիլիթը շատ տաք և կրքոտ կին դուրս եկավ: Նա իր հրով այրում էր Երկրային Ադամին: Եվ, որ վերջնականորեն չսպանի Ադամին, նա իրեն զոհաբերեց՝ գնաց երկրի ընդերքը, որ ներսից տաքացնի և կյանք տա Երկրին:

-Եվ երբ Աստված ստեղծեց Եվային Ադամի կողից ը կավից, նա արդեն օգտագործեց այն կավը (հողը), որի մեջ արդեն կար Լիլիթի մի փոքրիկ կայծ, և մինչ այսօր և դարեդար ամեն Եվայի մեջ ապրում է Լիլիթի մի կայծ, որը կարող է բռնկվել և վերածնվել, եթե զգա իսկական Ադամի ճշմարիտ սերը:

-Ես շատ բան եմ տեսել, սակայն չեմ դադարում զարմանալ: Այդ ամենը ինձ իրո՞ք չի հոգնեցրել:

-Ոչ, անհնար է սքանչանալ նրանով, թե ինչքան կատարյալ է ստեղծված աշխարհը և այն ամենը ինչ նրանում ապրում է, ծաղկում, բուրում, մահանում, փտում և գարշահոտում՝ այս ամենն այնքան հարմոնիկ և իրար լրացնող է, որ ուղղակի ուզում ես լռել և խոնարհվել այդ Մեծության առաջ: Կարծում եմ, որ մարդը չի կարող լռել, որովհետև ստեղծված է Արարչի տեսքով և նմանությամբ, և ինքն էլ համապատասխանաբար ինչ-որ չափով արարիչ է, ուղղակի ամեն մեկը իր ձևով՝ ինչ-որ մեկը գեղեցկության, մյուսները հարմարության, գիտա-տեղնիկական առաջընթացի, զենքի և պատերազմի, ամեն ինչ իրար լրացնող է և հարմոնիկ տվյալ ժամանակաշրջանի համար:

-Ինչքան քիչ պռոբլեմներ, այնքան շատանում են փոքր պրոբլեմները՞:

-Ոչ, այդ աֆորիզմը ինձ համար չէ, ես երբեք քիչ պրոբլեմներ չեմ ունեցել, նրանք միշտ ավելցուկով են, Հենց նրանք քչանում են, ես ինձ հորինում եմ նորերը, և ամեն նոր անգամ ես դա անում եմ ավելի հարուստ կենսափորձով:

-Դու չես մեծանում՝ շարունակում էս թռչել չհասկանալվ, որ մարդ ես, ու չունես թևեր:

-Թռչելու համար թևեր պետք չեն:


Միհրդատ Ռոստոմի Մադաթյան
Աղբյուրը`  psyhelp.am

Ես ապրում եմ, որ ջազ նվագեմ. Մալխաս (Լևոն Մալխասյան)

, , . 4/28/2015 04:33:00 pm
Եվ այսպես... պարգևատրումները սովորաբար ունենում են ավելի շատ քաղաքական բնույթ, բայց ոչ այս դեպքում: Լևոն Մալխասյանը, "Երևանի պատվավոր քաղաքացի" կարմիր գրքույկի լիիմաստ տերն է: Ոչ, ես չէի ուզում ասել, որ սա իր միակ պարգևատրությունն է: Դրանք շատ են՝ "Մովսես Խորենացի" շքանշան, Լոմոնոսովի շքանշան՝ "Համաշխարհային երաժշտական մշակույթում մեծ անձնական ներդրում և արժանիքներ ունենալու համար" ժապավենով և այլն: Սակայն այս պարգևատրությունը յուրահատուկ բնութագրում է մաեստրոին, որովհետև նա միշտ իրեն համարել է "Իսկական Էրէվանցի", և իր ամբողջ կյանքը նվիրել է իր սիրած քաղաքին: Իսկ պատկերացնել այս քաղաքը առանց նրա, նույն բանն է, ոնց հասկանալ արևը առանց լույսի շողերի:

Ես նվագում եմ երաժշտություն, որն հայտարարում է այն մասին, թե ինչ եմ ուզում ասել, ինչի մասին եմ երազում և ինչ կարող եմ վստահել մտերիմ ընկերներին:

Մալխասը, դեռևս 60-ական թվականներից դարձել էր այս քաղաքի աղը և ողջ հայության պարծանքը, երբ Բրյուսովի անվան օտար լեզուների ինստիտուտին կից ստեղծեց, ջազային տենդի սկզբի շրջանի Հայաստանի առաջին և լավագույն ջազ քառյակը: Դեռ այն ժամանակ, երիտասարդ Մալխասը իր քառյակով երբեք չեր մնում որպես փառատոնների հասարակ մասնակից:


Տանել չեմ կարողանում, երբ ինձ անվանում են հայկական ջազի նախահայր: Ես ուղղակի փոքրիկ կազմով խմբեր եմ ստեղծել: Առաջինը՝ 1963 թվականին Բրյուսովի ինստիտուտում, որտեղ սովորում էի, սակայն մ կյանքի և ոչ մի օր չաշխատեցի որպես բանասեր: Խումբը այդպես էլ կոչվում էր՝ "Լևոն Մալխասյանի եռյակ" և 1970 թվականին Կույբիշևի, համամիութենական ջազի փառատոնում, դարձանք դափնեկիր: Այդ ժամանակից էլ ես սկսեցի հաշվարկել իմ ջազային կարյերայի հաշվարկը:

Լևոն Մալխասյանի համեստությունը չափեր չունի: Նույնիսկ հիմա է նա ամաչում, երբ նրա մասին ինչ-որ շոյող խոսք ես ասում, սակայն միաժամանակ նա նպատակասլաց է "իսկական Էրէվանցու" նման: Կայացավ նրա վաղեմի երազանքը: Իր սիրած քաղաքի հենց սրտում աշխատում է "Մալխաս ջազ կլաբը" կամ, ինչպես սիրում է ժողովուրդը ասել՝ "Մալխասնոցը": Այս ակումբը կտրուկ տարբերվում է մնացածներից: Դա մի վայր է, որտեղ Մալխասը ընդունում է իր ընկերներին և հյուրերին: Հաշվի առնելով այն, որնրա ընկերները քաղաքի կեսից ավելին են, այս ակումբի բացվելը անհրաժեշտ էր ավելի շատ Երևանի համար, քան իր:


Երկրագունդը պտտվում է մի ուղղությամբ, Երևանը՝ հակառակ:


Երևանին Մալխասի էկլեկտիկ ջազային մոտեցման վառ օրինակ կարելի էր տեսնել ոչ վաղ 90-ականներին:

Երբ երկիրը գտնվում էր շատ վատ վիճակում, և ժամանակ էլ չկար երաժշտության մասին մտածելու, Մալխասը սկսեց վերակենդանացնել "Պոպլավոկ" սրճարանը: Նա վեր ածեց, ժամանակին մութ, ծխած, սխտորի հոտով լցված "լահմաջո-սրճարանը", ամերիկյան չափանիշներին համապատասխան ջազ-ակումբի: Սակայն դրանով նա չբավարարվեց, և սկսեց ջազ-փառատոններ կազմակերպել, որոնցից մեկին ներկա էր նույնիսկ ջազի արքաներից մեկը՝ Չիկ Կորեան, որի հետ էլ նա, համերգից հետո, ջեմ-սեյշն նվագեց "Պոպլավոկում": Ոչ բոլոր ջազմեններին է պատիվ վիճակվում, որ ինքը՝ Չիկ Կորեան բարձրացնի նրա ձեռքը որպես հաղթող: Երբ ես գրում եմ այս տողերը ինձ համակում է հպարտության զգացումը, որ ես Լևոն Մալխասյանի ժամանակակիցն եմ և կարող եմ սեղմել նրա ձեռքը:


Հոբելյաններին քեզ հանգուցյալի պես ես զգում՝ նստած ես բեմում ծաղիկների մեջ, վարագույրի վրա ինչ-որ բրոնզե թիվ է գրված... սարսափելի է:

....
Մալխասի հոբելյանները նույնպես յուրօրինակ են ստացվում: Սովորաբար դրանք նշվում են իր տանը՝ "Մալխաս ջազ ակումբում", որտեղ, բնականաբար, հնարավոր չէ տեղավորել Երևանի կեսից ավելին: Բոլոր նորմալ մարդիք իրենց հոբելյաններին նվերներ են ստանում, իսկ Մալխասը... ինքն է նվիրում: Նվիրում է զարմանահրաշ, հեքիաթային, նուրբ և ռազմատենչ, ամերիկյան և դրա հետ միասին զուտ հայկական երաժշտություն իր բոլոր ընկերներին, և ուրախանում...

"Ձեր 65 տարիներով, որից 45-ը նվիրել եք ջազին, դուք հարստացրել եք Երևանը, որին սիրում եք բոլորից շատ: Դուք, ջազը և Երևանը դառել եք մեկ ամբողջ: Հենց այս որակի մեջ էլ ես շնորհավորում եմ Ձեր հոբելայանը և ցանկանում նորանոր նվաճումներ:", - ասվում է Հայաստանի Հանրապետության Նախագահ Սերժ Սարգսյանի ուղերձում, նվիրված մաեստրոի 65 ամյա հոբելյանին:

Ես ամբողջ կյանքս Երևանում եմ անց կացրել: Շուրջ 40 երկներում եմ եղել, բայց միշտ վերադարձել եմ տուն անկախ նրանից թե ինչ հրապուրիչ առաջարկություններ են ինձ այնտեղ արվել: Ես ծեր պահակ եմ՝ պահպանում եմ իմ քաղաքը: Շատերը գնացին այստեղից, ով - Շտատներ, ով - Եվրոպա, ով - Մոսկվա: Եթե ես գնամ, ապա ո՞վ կմնա: Այստեղ՝ "Պոպլավոկում", արդեն յոթ տարի է ես դիմավորում եմ իմ ընկերներին աշխարհի տարբեր ծայրերից: Սա իմ պահակատունն է: Ես ծնվել եմ Երևանում: Հավանաբար ամենակարևորն այն է, որ ես շարունակում եմ ապրել այստեղ: Ես ապրում եմ, և երաժշտություն նվագում: Ես նվագում եմ այն երաժշտությունը, որն ասում է այն, ինչ ցանկանում եմ ասել ես, ինչի մասին ես երազում եմ, ինչ վստահում եմ միայն իմ մտերիմ ընկերներին:

Երբ մենք խոսում ենք հայրենասիրության մասին, միշտ պատկերացնում ենք զինվորի, հրացանը ձեռքին: Մալխասի հայրենասիրությունը սահմաններ չունի: Նրա բարի և անկեղծ ժպիտը, մի քիչ արբած աչքերը, որոնք կարծես թե հիմա անեկդոտ կպատմեն, հանգիստ բնական դիրքը սրճարանի սեղանի շուրջ բացատրում է բոլորին, որ նա տանն է, և չկա նրա համար դրանից թանկ բան: Դրան նա ձգտում էր շատ երկար, և հիմա բավականին թանկ է գնահատում այն:

Երեվանցիները պիտի տուն վերադառնան, քանի երկինքը չի լուսավորվել:


Մալխասը միշտ, ինչքան նրան հիշում են, հետևում է այս կարգախոսին: Ցերեկվա և առավոտյան ժամերին նրան ոչ մի տեղ չես հանդիպի: Նրան կարելի է հանդիպել երեկոյան, երբ "Մեծ Գետսբիի" մոտ հավաքվում են հյուրերը: Նա միշտ մնում է մինչ ուշ գիշեր, որպեսզի ճանապարհի իր վերջին հյուրին: Իսկ տուն է վերադառնում երկնքի լուսավորվելուց մի քիչ առաջ: Եվ զարմանալին և հետքրքիրը նա է, որ այս յուրահատուկ և մեծ մարդը ունի կրակայրիչների, գրիչների և պլաստիկ տոպրակների նկատմամբ թուլություն:

Թող մաեստրոյի կողքին գտնվող երիտասարդ երաժիշտները նրանից սովորեն ոչ միայն նվագելու արվեստը այլ նաև նրա յուրահատուկ և էքստրավագանտ փիլիսոփայությունը:


Երկար և առողջ կյանք քեզ Եղբայր Մալխաս՝ ԻՍԿԱԿԱՆ ԷՐԷՎԱՆՑԻ:



Միհրդատ Ռոստոմի Մադաթյան 
Աղբյուրը` psyhelp.am


Առնո Բաբաջանյան. Հայ երգի նշանավոր վարպետը

, . 4/28/2015 04:13:00 pm
Կոմպոզիտոր, ՀԽՍՀ և ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ,  Պետական մրցանակների դափնեկիր Առնո Բաբաջանյանը հայկական երաժշտարվեստի ամենաինքնատիպ դեմքերից է:
Առնո Բաբաջանյանը 1929 թ-ին ընդունվել է Երևանի կոնսերվատորիային կից երաժշտական դպրոցը: 1947 թ-ին ավարտել է նույն կոնսերվատորիայի ստեղծագործական, 1948 թ-ին՝ Մոսկվայի կոնսերվատորիայի դաշնամուրի բաժինները: 1946–48 թթ-ին միաժամանակ կատարելագործվել է Մոսկվայի հայ մշակույթի տան երաժշտական ստուդիայում: 1950–56 թթ-ին դասավանդել է Երևանի կոնսերվատորիայում: 
Որպես դաշնակահար` աչքի է ընկել հատկապես իր ստեղծագործությունների կատարմամբ: Նրա ստեղծագործական ոճը ձևավորվել է հանրահայտ կոմպոզիտորներ Արամ Խաչատրյանի և Սերգեյ Ռախմանինովի ազդեցությամբ: Դա առավել արտահայտվել է նրա առաջին երկու գործերում՝ դաշնամուրի և ջութակի կոնցերտներում: Սակայն Բաբաջանյանի ստեղծագործական անհատականությունը դրսևորվել է հատկապես դաշնամուրի և նվագախըմբի համար գրած «Հերոսական բալլադում», ապա՝ դաշնամուրային տրիոյում: 

Բաբաջանյանի ինքնատիպ ոճը դրսևորվել է նաև ջութակի ու դաշնամուրի սոնատում, թավջութակի կոնցերտում: Նրա «Վաղարշապատի պար», «Պրելյուդ» և «Էքսպրոմտ» գործերն արժանացել են բարձր գնահատականի: Մեծ ժողովրդականություն են վայելում «Էլեգիա», «Հայկական ռապսոդիա» (համահեղինակ՝ Ալեքսանդր Հարությունյան), «Նոկտյուռն» երկերը: Նորարարական առանձնահատկություններով են օժտված «Պոլիֆոնիկ սոնատը», հատկապես` «Վեց պատկերը»: Բաբաջանյանի դ 3 կվարտետը նվիրված է Դմիտրի Շոստակովիչի հիշատակին: 

Կոմպոզիտորի բացառիկ տաղանդը խոր զգացմունքայնությամբ դրսևորվել է նաև նրա երգերում: Հանրահայտ են Բաբաջանյանի «Երկրագնդի լավագույն քաղաքը», «Կամուրջներ», «Գուշակիր ցանկությունս», «Մի շտապիր» և այլ երգեր, որոնք կատարվել են ԽՍՀՄ-ում և արտասահմանում: Գրել է նաև երաժշտություն թատրոնի («Իմ սիրտը լեռներում է») և հայկական կինոնկարների համար՝ «Հասցեատիրոջ որոնումները» (1955 թ.), «Ամպրոպի արահետով» (1956 թ.), «Առաջին սիրո երգը» (1958 թ., համահեղինակ՝ Ղազարոս Սարյան), «Հարսնացուն հյուսիսից» (1975 թ.), «Բաղդասարը բաժանվում է կնոջից» (1976 թ.), «Երջանկության մեխանիկան» (1982 թ.) և այլն: 1991 թ-ին` Մոսկվայում, 1996 թ-ին Երևանում ստեղծվել են «Առնո Բաբաջանյան» հիմնադրամները:

Երևանում Բաբաջանյանի անունով կոչվել են Հայֆիլհարմոնիայի փոքր դահլիճը, փողոց, երաժշտական ուսումնարան, 2003 թ-ին կանգնեցվել է հուշարձանը:
Subscribe to: Posts ( Atom )